6 ноябри соли 1994 бо ташаббуси бевоситаи поягузор ва эъмори воқеии давлати соҳибихтиёри Тоҷикистон, муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қабул карда шуд. Бо ин санади тақдирсоз ба ҷаҳониён эълон гардид, ки Тоҷикистон қисми ҷудонашавандаи ҷомеаи ҷаҳонӣ буда, худро дар назди наслҳои гузашта, ҳозира ва оянда масъул ва вазифадор шуморида, соҳибихтиёрии давлати худ ва рушду камоли онро таъмин намуда, озодӣ ва ҳуқуқи шахсро муқаддас дониста, баробарҳуқуқӣ ва дӯстии тамоми миллату халқиятҳоро эътироф карда, бунёди ҷомеаи адолатпарварро вазифаи худ шуморидааст.
Имсол мо дар арафаи ҷашни 30-солагии Рӯзи қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон қарор дорем. Ин ҷашн дар қатори дигар ҷашнҳо ба монанди, Истиқлоли давлатӣ ва Ваҳдати миллӣ барои миллат ва давлатамон, азизу муқаддас мебошад. Зеро, Конститутсия дурнамо, равиши асосӣ ва стратегияи инкишофи рушди сиёсӣ, иқтисодӣ, иҷтимоӣ, фарҳангӣ ва ҳуқуқии давлатамонро муайян менамояд. Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон ҳар чаҳор қисмати давлати ҳуқуқбунёд, ба монанди арзиши олӣ доштани ҳуқуқу озодии инсон ва шаҳрванд, инчунин кафолати он, бартарии ҳуқуқ ва волоияти қонун, масъулияти тарафайни давлату шахс, низоми таҷзия ва ба ҳам таъсиррасонии шохаи ҳокимияти давлатиро (қонунгузор, иҷроия ва судӣ) эътироф ва меъёран мустаҳкам кардааст.
Барои ҳар як давлати соҳибистиқлол, ҷиҳати эътирофи он дар муносибатҳои байналмилалӣ мавҷуд будани Конститутсия ҳамчун қонуни асосӣ нақши муҳим дошта, муайян намудани асосҳои сохтори конститутсионӣ, ҳуқуқ, озодӣ ва вазифаҳои асосии инсон ва шаҳрванд, тартиби ташкил ва таҷзияи ҳокимияти давлатӣ дар он муҳимияти хосса дорад.
Саҳми Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон дар таҳия ва қабули Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон басо назаррас буда, ташкил ва гузаронидани Иҷлосияи XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва дар он ба ҳайси Раиси Шӯрои Олӣ интихоб шудани Эмомалӣ Раҳмон барои барқарор намудани институтҳои ҷомеаи шаҳрвандӣ ва амалисозии ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд дар ҷомеа асос гузошт.
Президенти мамлакат Эмомалӣ Раҳмон дар Иҷлосияи таърихии XVI Шӯрои Олии Ҷумҳурии Тоҷикистон ва муроҷиатномаи худ ба мардуми шарифи Тоҷикистон 12 декабри соли 1992 иброз доштанд, ки «асоси қонунҳои Тоҷикистонро нав карда, онро бо назардошти меъёрҳои байналхалқӣ такмил дода, барои бунёди давлати демократии ҳуқуқбунёд замина гузоштан лозим аст».
Аз ин рӯ, асосгузори низоми ҳуқуқи миллӣ эътироф кардани Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон асоси воқеӣ дорад.
Таҳкурсии асосии ҳар як конститутсияро андешаи миллӣ ва майлу иродаи мардум оид ба сохти давлатдорӣ ва моҳияти ҳокимият ташкил медиҳад, ки ин ҳама аз истиқлолият ва соҳибихтиёрии давлат сарчашма мегирад.
Озодии интихоб ва раъйи ягонаи мардуми кишварамон имрӯз бо эъмори давлати демократӣ, ҳуқуқбунёд, дунявӣ ва иҷтимоӣ асоси мустаҳкам гузоштааст.
Ҳадафи асосиву ниҳоии давлат ташаккули ҷомеаи шаҳрвандӣ, ҳифзу кафолати ҳуқуқу озодиҳои инсон ва шаҳрванд, фароҳам овардани шароити арзандаи зиндагӣ барои ҳар як фард ва фаъолияти озоди иқтисодӣ мебошад.
Айни замон ин меъёрҳо баёнгари моҳият ва мазмуни демократии Конститутсия ва мавҷудияти низоми демократии сиёсиву иҷтимоӣ дар Тоҷикистон маҳсуб меёбанд.
Ҳамзамон, дар асоси принсипҳо, меъёрҳо, механизмҳо ва муқаррароти Конститутсия рушд ёфтани давлатдории навини тоҷикон бақои миллат ва кафолати пойдории давлатамон мебошад. Чунки шарти асосии шукуфоӣ ва пешрафти минбаъдаи кишвар эҳтироми Конститутсия ва қонунҳо, таҳкими қонуният, садоқату вафодорӣ ба Ватани аҷдодӣ ва заҳмати содиқонаву софдилонаи ҳар яки мову Шумо баҳри ободии он дониста мешавад.
Бо назардошти ҳамаи ин гуфтаҳо насли имрӯзу оянда ва махсусан ҷавононро зарур аст, ки ба қадри сулҳу осоиштагӣ, ваҳдату ягонагӣ ва озодию истиқлоли миллии дар Конститутсия эълонгашта расида, дар кору пайкори ҳаррӯзаамон қоидаҳои муқарраркардаи Конститутсияи кишварро ба роҳбарӣ гирифта, баҳри ободии кишвар ва ҳифзи истиқлолу якпорчагии он ҳаматарафа талош варзем.
Воқеан аз қадимулайём то ба имрӯз забон муҳимтарин далели рӯҳи инсонӣ, воситаи аслии муоширати байни одамон, табодули захираҳои маънавӣ ва омили асосии пешрафти тамаддунҳо маҳсуб ёфта, то он замоне, ки ҷомеаи инсонӣ арзи вуҷуд дорад, бо чунин сифатҳо боқӣ хоҳад монд.
Олимони соҳа забонро хотираи сиёсӣ, иҷтимоӣ ва фарҳангии ҳар як миллат медонанд ва онро ба нерӯе нисбат медиҳанд, ки қутрат ва тавоноии худро дар ҷараёни ниҳоят мураккабу пурпечутоби таърихӣ, ки аз муборизаҳо, бурду бохтҳо ва садоқату хиёнатҳо иборат мебошанд, ба намоиш мегузорад.
Забони миллии мо низ ба ҳайси як забони бостонӣ ва ҷаҳонӣ дар раванди ташаккул ва таҳаввули худ роҳи ниҳоят душвору пуршебу фарозро тай карда, аз санҷишу имтиҳонҳои сахту сангини таърих гузаштааст.
Чунки решаҳои он ба садсолаҳои пеш аз мелод ва асрҳои аввали солшумории нав, бахусус, ба даврони мавҷудияти забонҳои суғдӣ, бохтарӣ, портӣ ва паҳлавӣ рафта мерасанд.
Аз ин рӯ, дар маҷмӯъ метавон хулоса кард, ки ҳамин забон ҳастии миллати моро наҷот дод, аз нав эҳё кард ва миллати шарафманди тоҷик таъриху фарҳанги камназири худро бо ҳамин забон иншо ва ба ҷаҳониён муаррифӣ намуд.
Зеро забони модарӣ ягона нишонаест, ки маҳз тавассути он ба кадом миллат мансуб будани инсон муайян карда мешавад ва то ҳол илм ҳанӯз аз ин тарзи бештар, беҳтару хубтар ва далели муътамади дигарро барои муайянкунии мансубияти шахс ба ин ва ё он миллат, собит накардааст.
Ҳоло имрӯз низ, яъне дар даврони соҳибистиқлолӣ ва бунёди давлати миллӣ забони тоҷикӣ рисолати худро ба сифати яке аз рукнҳои асосии давлатдорӣ ва омили ҷомеасозу ваҳдатофарин идома дода истодааст.
Бо чунин мафкураи камназир ва муҳаббати самимие, ки нисбат ба забони модарӣ доштанд, аз рӯзҳои аввали давлатдории навин, ҳам бо сухан, ҳам бо қалам ва ҳам бо тафаккуру шуҷоат баҳри бедории андешаи хештаншиносии миллӣ-сиёсати забонӣ ва беҳбуди вазъи онро дар ҷомеа, дар марказу меҳвари сиёсати хеш қарор дода, дар таҳкиму ташаккули минбаъдаи он ибтикороти беназирро роҳандозӣ намуданд.
Аз ҷумла, дар аснои таҳияи лоиҳаи Конститутсияи Ҷумҳурии Тоҷикистон дар моддаи 2 бо пешниҳоди Сарвари давлат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон ҷиҳати забони давлатӣ эътироф кардани забони тоҷикӣ меъёри алоҳида ворид карда шуд ва ин ташаббус ба эҳёи дубораи забони тоҷикӣ шароити мусоид фароҳам овард, то ки арзишҳои миллию фарҳангии ин миллати куҳанбунёд эмин нигоҳ дошта шавад.
Ҳамзамон, Пешвои муаззами миллат бо мақсади фароҳам овардани фазои муносиби сиёсиву маъмурӣ, фарҳангию маънавӣ баҳри рушду нумӯ ва ривоҷу равнақи забони тоҷикӣ соли 2008-ро «Соли забони тоҷикӣ» эълон карданд.
Бояд тазаккур дод, ки қисме аз муқаррарот ва меъёрҳои Қонуни забоне, ки санаи 22-юми июли соли 1989 дар замони сохти гузашта расмият ёфта буд, бо гузашти замон, яъне баъди бист соли амали он наметавонистанд талаботу ниёзҳои рӯзафзуни ҷомеаи кишварро дар даврони соҳибихтиёрӣ ва соҳибистиқлолӣ пурра қонеъ гардонанд.
Маҳз ба ҳамин хотир, бо ибтикори ҳамин фарзанди фарзонаи миллат муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон санаи 5 октябри соли 2009 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи забони давлатии Ҷумҳурии Тоҷикистон» дар таҳрири нав таҳия ва қабул гардид, ки ҳоло он заминаи ҳуқуқӣ барои бартарии истифодаи забони тоҷикӣ дар ҳама соҳаҳои ҳаёти сиёсӣ, иҷтимоӣ, иқтисодӣ, илмӣ ва фарҳангии Ҷумҳурии Тоҷикистон маҳсуб меёбад.
Баъди қабули Қонуни мазкур барои татбиқи босамари он бо пешниҳоди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон санаи 30 октябри соли 2009 дар назди Ҳукумати Ҷумҳурии Тоҷикистон Кумитаи забон ва истилоҳот таъсис дода шуд.
Асосгузори сулҳу ваҳдати миллӣ - Пешвои миллат, Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон санаи 9 марти соли 2024 зимни вохурӣ бо фаъолону намояндагони ҷомеа ва ходимони дин доир ба равандҳои дар ҷаҳони муосир идомадошта ва таъсири онҳо ба ҷомеа ва давлат андешаҳои ҷолиби диққат ва барои мардуми шарифи Тоҷикистон ниҳоят заруриро баён доштанд.
Дар ҳамин вохӯрӣ, баъди таҳлилҳои асосноку дақиқ ба масъулин дастур доданд, ки бо дарназардошти таҷрибаҳои андӯхта Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими анъана ва ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» дар таҳрири нав ва ҷавобгӯ ба талаботи замон қабул карда шавад.
Маҳз дар асоси ҳимин дастури Сарвари давлат ҷиҳати таъмини нуфузи бештари суннатҳои фарҳангӣ, арзишҳои мардумӣ, беҳтар гардонидани сатҳу сифати зиндагии аҳолии кишвар ва дар маҷмӯъ бо мақсади боз ҳам устувор гардонидани пояҳои давлатдории миллӣ санаи 20 июни соли 2024 Қонуни Ҷумҳурии Тоҷикистон «Дар бораи танзими ҷашну маросим дар Ҷумҳурии Тоҷикистон» дар таҳрири нав қабул гардид ва аз 22 июни соли ҷорӣ мавриди амал қарор дорад.
Қобили тазаккур аст, ки Қонуни мазкур аз ҷиҳати мавзӯи танзим, сохтори дохилӣ ва таҷдиди меъёр аз қонуни қаблӣ тафовути куллӣ дошта, аз 6 боб ва 22 модда иборат буда, нисбат ба Қонуни қаблӣ 1 боб ва 6 моддаи нав илова карда шудааст.
Бо назардошти он ки мафҳумҳои «анъана» ва «маросим» як маъноро ифода мекунанд, қонунгузор онҳоро дар доираи як мафҳум, яъне «маросим» ифода карда, калимаи «анъана»-ро аз матни Қонун хориҷ кардааст.
Маросими дафну азодориро моддаи 14 Қонун пешбинӣ кардааст ва тибқи муқаррароти моддаи мазкур ҷаноза бе маҳдудияти шумораи иштироккунандагон сурат гирифта, маросими се, чил ва сол бе забҳи чорво ва додани таом гузаронда мешаванд.
Тӯю маъракаҳо дар шаҳрҳо дар рӯзҳои истироҳатӣ аз соати 8 то соати 22 ва дар рӯзҳои корӣ бошад, аз соати 18 то соати 22 гузаронида мешаванд. Дар шаҳраку деҳот (аз ҷумла шаҳраку деҳоти тобеи шаҳр) дар рӯзҳои истироҳатӣ аз 1 апрел то 31 октябр аз соати 6 то соати 22, аз 1 ноябр то 31 март аз соати 8 то соати 22 ва дар рӯзҳои корӣ аз соати 18 то соати 22 баргузор карда мешаванд. Давомнокии тӯю маъракаҳо то се соат муқаррар карда шуда, дар тамоми ҷашну маъракаҳо пошидан ва часпондани пул манъ карда шудааст.
Феълан давлати мо бо як қатор кишварҳои ҷаҳон робитаи дипломатиро роҳандозӣ намуда, бо онҳо муносибатҳои дӯстӣ ва ҳамкориҳои барои ҷонибҳо судмандро тақвият мебахшад ва пайгирона густариш медиҳад.
Дар соли 2023 аз рӯи ҳамаи самтҳои фаъолият 345,4 миллион сомонӣ ба давлат барқарор намудааст, ки 251,2 миллион сомонии он бевосита ба суратҳисоби буҷети давлатӣ ва 94,2 миллион сомонӣ бо роҳи даромад кардани воситаҳои пулию молӣ ва ҳисоббаробаркуниҳо мебошад.
Ҳамзамон дар нимсолаи якуми соли 2024 Агентӣ 290,1 миллион сомонӣ ба давлат барқарор намудааст, ки 191,1 миллион сомонии он бевосита ба суратҳисоби буҷети давлатӣ ва 93,3 миллион сомонӣ бо роҳи даромад кардани воситаҳои пулию молӣ ва ҳисоббаробаркуниҳо, инчунин 5,7 миллион сомонӣ ба дигар манбаъҳо рост меояд.
Дастовардҳои соҳаро агар номбар кунем, нишондиҳандаҳо дар ин самт хеле зиёданд ва ҳамаи ин натиҷаҳои назаррас бо заҳмату меҳнати шабонарӯзии кормандони Агентӣ ба даст омадаанд.
Бо итминони комил гуфтан мумкин аст, ки тамоми кормандони мақомот бо руҳияи баланди ватандӯстӣ, содиқ будан ба Роҳбари давлат ва халқи Тоҷикистон баҳри паст кардани шиддати коррупсия дар саросари ҷумҳурӣ минбаъд низ талош варзида, вазифаи дар наздашон гузошташуда - назорати давлатии молиявӣ оид ба самарабахшии истифодаи воситаҳо ва амволи давлатӣ барои таъмини амнияти иқтисодии давлат, бо роҳи пешгирӣ, ошкорсозӣ, огоҳсозӣ, рафъи ҳуқуқвайронкуниҳои коррупсионӣ, таҳқиқ ва тафтишоти пешакии ҷиноятҳои коррупсионӣ ва иқтисодии хусусияти коррупсионидоштаро амалӣ хоҳанд кард.
Дар солҳои соҳибистиқлолӣ мо ба ташаккули ҷаҳонбинии миллӣ диққати аввалиндараҷа дода, насли наврасро дар рӯҳияи ватандӯстӣ, худшиносӣ ва худогоҳӣ ба камол расонидем ва имрӯз дилпурона гуфтан мумкин, ки дар қалби онҳо муҳаббати Тоҷикистони азиз нақши устувор пайдо кардааст.
Бо вуҷуди ин, ҷомеаи моро зарур аст, ки аз макру ҳила ва найрангу фитнаҳои хиёнаткорони дохилию хориҷӣ ғофил намонад. Зеро оддитарин ғафлат метавонад боиси ба доми душманон афтидани афроде, алалхусус ҳамин насли наврас гардад.
Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон санаи 26 июни соли 1997 барои иштирок дар музокироти тоҷикон ба шаҳри Москва сафар намуда, дар вохӯрӣ масъалаи вобаста ба имзои “Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон” мавриди муҳокима ва баррасии ҳамаҷониба қарор гирифт.
27 июни соли 1997 дар пойтахти Федератсияи Россия шаҳри Москва “Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон” ба имзо расид. Ин ҳуҷҷати муҳими таърихиро Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон муҳтарам Эмомалӣ Раҳмон, роҳбари иттиҳоди неруҳои мухолифини тоҷик ва намояндаи махсуси муншии умумии СММ дар Тоҷикистон Герд Дитрих Меррем имзо гузоштанд. Тарафҳо ба мувофиқа расиданд, ки бо имзои Созишнома марҳилае шуруъ мешавад, ки созишҳои ҳосилшуда ба таври умумӣ ва дар алоқамандӣ бо ҳам иҷро мешаванд, ки ин ба моҷарои бародаркушӣ дар Тоҷикистон ба таври абадӣ хотима мегузорад, ҳамдигарбахшӣ ва авфро таъмин мекунад, гурезаҳоро ба зодгоҳашон бармегардонад, барои инкишофи ҷомеаи демократӣ, гузаронидани интихоботи озод ва барқарор кардани иқтисоди кишвар, ки аз моҷарои бисёрсола хароб шудааст, шароит фароҳам месозад.
Дар маросими имзои Созишнома Президенти Федератсияи Россия Б.Н.Елсин, вазири корҳои хориҷии ин кишвар И.М.Примаков, вазирони корҳои хориҷии Эрон, Ӯзбекистон, Қазоқистон, Қирғизистон, Туркманистон, намояндагони Афғонистон ва дигар ашхоси расмӣ ҳузур доштанд.
Дар маҷмӯъ барои ба эътидол овардани вазъи сиёсии мамлакат ва хомӯш сохтани ҷанги шаҳрвандӣ, бо ташаббус ва кӯшишҳои пайвастаи роҳбарияти олии сиёсии мамлакат бо дигар ҷониб 21 маротиба музокира анҷом дода шуда, 40 ҳуҷҷати муҳим ба имзо расид. Ин ҳама барои бастани Созишномаи умумии истиқрори сулҳ ва ризоияти миллӣ дар Тоҷикистон, ки дастоварди нодиртарини халқи тоҷик мебошад, замина гузошт ва ҳоло таҷрибаи сулҳофарии тоҷикон аз ҷониби ҷомеаи ҷаҳонӣ эътироф гардида, ба мактаби омӯзиш табдил ёфтааст.
Ташаккули ғояи ваҳдату ягонагӣ яке аз вазифаҳои умдаи ҳар як миллати соҳибдавлат мебошад, зеро бе андешаи устувори ваҳдати миллӣ ва дақиқ муайян кардани ҳадафу роҳи таърихии ҳар як халқ, идомаи ҳаракати он ба сӯи дастовардҳои шоистаи сиёсӣ ва иқтисодиву иҷтимоӣ мушкил ва ҳатто ғайриимкон аст.
Қобили зикр аст, ки мо маҳз ба шарофати ваҳдати миллӣ ва дар ин замина муттаҳид сохтани нерӯҳои сиёсӣ, таъмин кардани ризояти ҷомеа тавонистем, ки истиқлолияти давлатӣ ва тамомияти арзии кишварамонро ҳифз кунем ва сарҷамъии мардуми Тоҷикистонро таъмин намоем. Бинобар ин, бо гузашти солҳо мо аҳамияти таърихии ин санади сарнавиштсоз, арзиши сулҳу субот ва моҳияти ваҳдати миллиро ҳамчун неъмати бебаҳо беш аз пеш дарк ва қадр менамоем, барои пойдору устувор мондани он ҳамеша саъю талош меварзем ва ҳар сол Рӯзи Ваҳдати миллиро бо ифтихору сарфарозӣ ва шукуҳу шаҳомати хоса ҷашн мегирем. Ин рӯзи таърихӣ воқеан ба марҳилаи нави ташаккули давлати соҳибистиқлоламон оғоз бахшида, барои татбиқи раванди созандагии давлат заминаи устувору мусоидро фароҳам овард. Имрӯз мо бо итминони комил гуфта метавонем, ки ҳамаи ободиву осудагии Ватани маҳбубамон - Тоҷикистон меваҳои шаҳдбори истиқлолият ва ваҳдати миллӣ мебошанд.
Маҳз истиқлолият ва ваҳдати миллӣ тавонист, Тоҷикистонро ба ҷаҳониён шиносонад. Самараи ваҳдати миллӣ буд, ки ҷомеаи ҷаҳонӣ дар мавриди ҳалли бисёр масъалаҳои ҷаҳонӣ, ба монанди терроризм, экстремизм, мубориза бар зидди гардиши ғайриқонунии маводи мухаддир, масъалаҳои глобалии экологӣ пешниҳодҳои Ҳукумати Тоҷикистон ва ташаббусҳои Пешвои миллатро пазируфта, мавриди амал қарор дод. Натиҷаи ҳамаи ҷонфидоиҳо ва қаҳрамониҳо буд, ки имрӯз дар кишвари мо амнияти саросарӣ пойдор ва ободиву бунёдкориҳо дар авҷ аст.
Ҳамватанони азиз, бо ин ҷашни тақдирсоз - “Рӯзи Ваҳдати миллӣ” ҳар яки Шуморо табрику муборакбод гуфта, бароятон хонаободӣ, сулҳу субот, оромӣ ва барои Тоҷикистони азизамон пешравиҳои назаррасро орзумандем.